Artroza to patologia stawów, której towarzyszy uszkodzenie tkanki chrzęstnej. Synonimy dla artrozy to gonartroza, deformująca choroba zwyrodnieniowa stawów, choroba zwyrodnieniowa stawów - wszystkie te terminy oznaczają rozwój procesów zwyrodnieniowych w chrząstce pokrywającej nasadę kości stawowych.
Pomimo tego, że zmiana dotyczy tylko struktur chrzęstnych, dotknięte są wszystkie elementy stawowe - torebka, błona maziowa, kości podchrzęstne, a także więzadła i mięśnie otaczające staw. Artroza może dotyczyć jednego stawu lub kilku.
Najczęstsze zlokalizowane formy choroby mają swoje własne nazwy: artroza stawu biodrowego nazywana jest koksartrozą, artroza stawu kolanowego nazywana jest gonartrozą.
Klasyfikacja i przyczyny
Artroza stawu kolanowego może być pierwotna lub wtórna. Pierwsza grupa obejmuje patologie, których przyczyna nie została ustalona, to znaczy są idiopatyczne. Wtórna artroza występuje po urazie, z powodu wad wrodzonych i na tle chorób ogólnoustrojowych.
Przyczyny artrozy stawu kolanowego są następujące:
- patologie autoimmunologiczne – reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty, twardzina skóry itp. ;
- zapalenie stawów spowodowane określoną infekcją (kiła, rzeżączka, zapalenie mózgu);
- dziedziczne choroby narządu ruchu i stawów, mutacje kolagenu typu 2.
Istnieje również wiele czynników, które negatywnie wpływają na stawy i mogą powodować w nich zmiany patologiczne:
- starość, nadwaga, osteoporoza;
- zmiany hormonalne, w tym zmniejszenie syntezy estrogenów w okresie pomenopauzalnym u kobiet;
- choroba metaboliczna;
- niedobór mikroelementów i witamin w diecie;
- wrodzone i nabyte deformacje kości szkieletowych;
- hipotermia i zatrucie toksycznymi związkami;
- ciągłe urazy stawu podczas treningu sportowego lub ciężkiej pracy;
- operacje stawu kolanowego - na przykład usunięcie łąkotki.
Objawy i etapy
Zniekształcająca artroza stawu kolanowego charakteryzuje się zmianami wewnątrzkomórkowymi na poziomie morfologicznym, molekularnym, biochemicznym i biomechanicznym. Konsekwencją procesu patologicznego jest zmiękczenie, uwłóknienie i zmniejszenie grubości chrząstki stawowej. Ponadto powierzchnie kości tworzących stawy stają się gęstsze i pojawiają się na nich kolce kostne - osteofity.
DOA stawów kolanowych rozwija się w 3 etapach i we wczesnych stadiach może objawiać się jedynie niewielkim bólem i dyskomfortem po długotrwałym wysiłku fizycznym. Czasami pojawia się jeden z charakterystycznych objawów artrozy - sztywność poranna. W tym czasie zachodzą zmiany w błonie maziowej i składzie płynu śródstawowego.
W rezultacie tkanka chrzęstna nie otrzymuje wystarczającej ilości składników odżywczych, a jej zdolność do wytrzymywania nacisku zaczyna spadać. Dlatego przy intensywnych ćwiczeniach i długim chodzeniu pojawia się ból.
W drugim etapie artrozy postępuje niszczenie tkanki chrzęstnej, a część zwiększonego obciążenia przejmują powierzchnie stawowe kości. Ponieważ nie ma wystarczającej powierzchni do podparcia, krawędzie kości powiększają się z powodu osteofitów. Ból nie ustępuje już w spoczynku jak wcześniej i dokucza mi nawet w nocy.
Wydłuża się także czas sztywności porannej i potrzeba dużo czasu, aby „wypracować" nogę, aby móc normalnie chodzić. Dodatkowo przy zgięciu kończyny słychać trzaski i kliknięcia, którym towarzyszy ostry ból. Nie zawsze udaje się całkowicie zgiąć nogę, sprawia ona wrażenie zakleszczonej, a dalsze próby kończą się ostrym chrupnięciem i bólem.
Ze względu na występowanie bólu podczas każdego ruchu, osoba ma tendencję do mniejszej aktywności, co negatywnie wpływa na mięśnie otaczające staw. Zmiana wielkości nasady kości prowadzi do przemieszczenia osi kończyny i rozwoju deformacji. Torebka stawowa staje się sztywniejsza w miarę zmniejszania się objętości znajdującego się w niej płynu. Kiedy osteofity uciskają otaczające tkanki miękkie, pojawia się zapalenie błony maziowej i przewlekłe zapalenie.
Po przejściu do trzeciego etapu objawy artrozy stawu kolanowego stają się bardzo nasilone - ból nie ustępuje nawet w nocy, zdolność motoryczna praktycznie zatrzymuje się, noga wygląda krzywo i nie zgina się. Trzeci stopień artrozy charakteryzuje się deformacją w kształcie litery X lub O, co znacznie utrudnia poruszanie się. Zaawansowaną postać deformującej gonartrozy można leczyć wyłącznie chirurgicznie.
Diagnostyka
Rozpoznanie choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego nie jest szczególnie trudne, lekarz może założyć gonartrozę na podstawie istniejących objawów i charakterystycznych objawów wizualnych. Aby potwierdzić diagnozę, wykonuje się prześwietlenia rentgenowskie. Na zdjęciach ukazane zostaną zwężenia przestrzeni międzystawowej, narośla kostne oraz podchrzęstna osteoskleroza kości.
Aby ustalić przyczynę choroby, stosuje się promieniowanie rentgenowskie. Deformacje kości są szczególnie wyraźnie widoczne w artrozie pourazowej. Jeśli zwyrodnienie chrząstki jest spowodowane zapaleniem stawów, wykrywa się defekty wzdłuż krawędzi kości, a także osteoporozę okołostawową i zanik struktur kostnych. Przy różnych wadach wrodzonych obserwuje się zniekształcenie osi jednej z kości, co prowadzi do nieprawidłowego rozkładu obciążenia i wystąpienia wtórnej osteoporozy.
Leczenie
Leczenie gonartrozy stawu kolanowego ma 3 główne cele - odbudowę tkanki chrzęstnej, poprawę ruchomości w stawie i spowolnienie postępu choroby. Dużą wagę przywiązuje się do eliminacji lub osłabienia objawów – zmniejszenia intensywności bólu i stanu zapalnego. Aby rozwiązać te problemy, stosuje się leki, fizjoterapię i terapię ruchową. Aby uzyskać maksymalny efekt terapii, konieczna jest dozowana aktywność fizyczna i przestrzeganie reżimu ortopedycznego.
Leczenie farmakologiczne artrozy stawu kolanowego obejmuje przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, a także chondroprotektorów, które sprzyjają regeneracji tkanki chrzęstnej. Leki można przepisywać w postaci zastrzyków, tabletek, maści i żeli.
W przypadku rozpoznania artrozy stawu kolanowego pierwszego stopnia w leczeniu stosuje się metody fizjoterapeutyczne, fizykoterapię i masaż. Wczesne stadia choroby są znacznie łatwiejsze w leczeniu i można spodziewać się całkowitego wyzdrowienia. Ważnym warunkiem jest utrata wagi, aby zmniejszyć obciążenie bolącego stawu.
Leczenie artrozy stawu kolanowego drugiego etapu koniecznie obejmuje terapię ruchową, noszenie urządzeń ortopedycznych i przestrzeganie diety. Aby złagodzić ból, przepisuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne, chondroprotektory i dostawowe zastrzyki kwasu hialuronowego.
Ostra artroza charakteryzuje się silnym bólem, na który konwencjonalne NLPZ nie wystarczą. W tym przypadku stosuje się silne leki przeciwbólowe i wstrzyknięcie glikokortykosteroidów do jamy stawowej.
Jeżeli metody zachowawcze są nieskuteczne, przeprowadza się operację, która może mieć charakter korekcyjny lub radykalny (wymiana stawu na protezę).
Odkształcająca się artroza stawu kolanowego trzeciego etapu charakteryzuje się całkowitym brakiem przestrzeni międzystawowej zastąpionej strukturą kostną. Ten stan wymaga interwencji chirurgicznej, ponieważ inne metody są w tym przypadku bezsilne.
NLPZ i kortykosteroidy
Aby uchronić pacjentów przed cierpieniem fizycznym i psychicznym, leczenie ostrej choroby zwyrodnieniowej stawów rozpoczyna się od łagodzenia bólu. Leki z grupy NLPZ, które można stosować w postaci tabletek lub miejscowo, okazały się skuteczne.
Działanie przeciwbólowe nie zawsze pojawia się natychmiast, ale po dwóch lub trzech dniach osiąga szczyt i ból ustępuje. Przebieg leczenia NLPZ jest ograniczony do dwóch tygodni, ponieważ dłuższe stosowanie zwiększa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby mające problemy z przewodem pokarmowym, a także cierpiące na nadciśnienie.
Jeśli nie ma rezultatu, przepisuje się leki hormonalne w celu łagodzenia stanu zapalnego. W przypadku gonartrozy lewostronnej leki wstrzykuje się w lewe kolano, prawostronne w prawe.
Zastrzyki hormonalne można podawać raz na 10 dni, nie częściej. Wskazaniem do takiego leczenia jest duże nagromadzenie płynu w stawie na skutek stanu zapalnego. Gdy objawy ustępują, przechodzą na leki w postaci tabletek.
Chondroprotektory i kwas hialuronowy
Środki chondroprotekcyjne działają w trzech kierunkach - regenerują uszkodzoną tkankę chrzęstną, zmniejszają ból i eliminują reakcje zapalne. Przyjmowanie chondroprotektorów pomaga normalizować skład i właściwości mazi stawowej, odżywiać chrząstkę i chronić receptory bólowe przed podrażnieniami.
W efekcie następuje zniszczenie struktur chrzęstnych, a w konsekwencji spowolnienie postępu choroby. Po zakończeniu przyjmowania leków przywracana jest funkcja amortyzująca i smarująca stawu.
We wczesnych stadiach choroby chondroprotektory można stosować w postaci maści lub żelu. Najbardziej skuteczne są jednak zastrzyki dostawowe. Nowoczesne metody leczenia artrozy obejmują stosowanie środków złożonych, które zawierają nie tylko substancje chondroprotekcyjne, ale także składniki przeciwzapalne i witaminy.
Kwas hialuronowy jest głównym składnikiem mazi stawowej, odpowiedzialnym za jej lepkość i konsystencję. W rzeczywistości jest to biologiczny smar, który zapewnia chrząstce elastyczność, sprężystość i wytrzymałość.
Wraz z rozwojem patologii stawów objętość kwasu hialuronowego może zmniejszyć się 2-4 razy, co koniecznie prowadzi do nadmiernego tarcia kości. Po śródstawowym wstrzyknięciu hialuronu funkcja stawu kolanowego zostaje znormalizowana, a osoba może normalnie się poruszać.
Chirurgia
Operacja to radykalna metoda, dzięki której częściowo lub całkowicie przywracana jest funkcjonalność stawu. Stopień interwencji może być różny i zależy od stadium artrozy. Najdelikatniejszą operacją jest artroskopia – okres rehabilitacji po jej wykonaniu jest najmniej bolesny dla pacjenta.
Ważny:Artroskopię można wykonać nie tylko w celu leczenia, ale także diagnozowania patologii stawowych. Procedura ta pozwala na identyfikację uszkodzeń niedostępnych w innych badaniach.
Celem artroskopii jest przedłużenie żywotności stawu poprzez usunięcie martwej i uszkodzonej tkanki z jamy stawowej. W rezultacie ból ustępuje, wzrasta odporność na stres i powraca aktywność ruchowa.
W przypadku znacznych deformacji wskazana jest osteotomia – utworzenie sztucznego złamania kości w określonym obszarze. Osteotomia stawu kolanowego w dosłownym tłumaczeniu oznacza „przecięcie kości" – podczas operacji chirurg usuwa klinowy odcinek kości udowej lub piszczelowej, po czym łączy kości w najbardziej fizjologicznej pozycji. W razie potrzeby powstałą szczelinę wypełnia się przeszczepem kostnym. W okresie gojenia konstrukcja jest zabezpieczana specjalnymi klamrami.
Wymiana endoprotezy jest metodą alternatywną dla przestarzałego zabiegu artrodezy, której istotą jest częściowe lub całkowite zastąpienie chorego stawu protezą. Dzięki temu w ponad 90% przypadków funkcja stawu kolanowego zostaje całkowicie przywrócona, znacząco poprawiając jakość życia pacjentów.
Fizjoterapia
Zabiegi fizjoterapeutyczne odgrywają ważną rolę w leczeniu artrozy, ze względu na ich korzystny wpływ na uszkodzone stawy. Przebieg fizykoterapii przyspiesza procesy regeneracji, likwiduje ból i skurcze mięśni. Ponadto niektóre procedury umożliwiają podanie leków przez skórę, zmniejszając w ten sposób dawkowanie leków doustnych.
W przypadku uszkodzonych stawów zalecane są następujące techniki:
- magnetoterapia;
- średniofalowe ultrafiolet (WUV);
- laser na podczerwień;
- UHF;
- ultradźwięk;
- prądy modulowane diademicznie i sinusoidalnie (terapia amplipulsowa);
- Darsonval.
Skutecznymi sposobami na artrozę są także kąpiele lecznicze – radonowe, siarkowodorowe, biszofitowe, mineralne i szałwiowe. Działają przeciwzapalnie, przeciwbólowo i regenerująco na stawy.
Wreszcie
Jeśli podejrzewasz artrozę stawu kolanowego, powinieneś skonsultować się z lekarzem ortopedą lub traumatologiem, który diagnozuje i leczy te patologie. Aby nie zaostrzyć choroby, należy unikać nadmiernej aktywności fizycznej na nogach i pozbyć się nadwagi.
Nie ma specjalnej diety na artrozę, zaleca się jednak unikanie skoncentrowanych bulionów mięsnych i rybnych, mięs tłustych i wędzonych, a także ograniczenie spożycia soli kuchennej. W diecie powinny dominować produkty bogate w witaminy i minerały oraz oleje roślinne. Ponadto raz w tygodniu wskazane jest zorganizowanie dnia postu - kefiru, twarogu lub owoców i warzyw.
Aby wzmocnić gorset mięśniowy kończyn dolnych i zwiększyć przepływ krwi, konieczne jest regularne wykonywanie ćwiczeń terapeutycznych, które dobierane są indywidualnie przez instruktora fizjoterapii.
Dlatego przyjmowanie leków, zabiegi fizykalne, zbilansowana dieta i aktywność fizyczna z pewnością pomogą pacjentowi z artrozą. Aby uniknąć traumatycznej operacji, należy jak najszybciej zwrócić się o pomoc lekarską. Bądź zdrów!